अमेरिकेमधील निवडणुका या नोव्हेंबर महिन्याच्या पहिल्या मंगळवारीच का होतात?

यूएस ( USA ) अध्यक्षीय निवडणुकांचा दिवस नेहमी नोव्हेंबरच्या पहिल्या मंगळवारी असतो. 2024 मध्ये, हा दिवस 5 नोव्हेंबर आहे, तर 2028 मध्ये 7 नोव्हेंबर आणि 2032 मध्ये 2 नोव्हेंबर असेल.

2024 हे वर्ष जागतिक निवडणुकांचं वर्ष म्हणता येईल. भारत, ब्रिटन, युरोपियन युनियन, दक्षिण कोरिया, दक्षिण आफ्रिका, फिनलँड, फ्रान्स, तैवान आणि अगदी रशिया अशा 60 हून अधिक राष्ट्रांमध्ये यावर्षी निवडणुका झाल्या आहेत.

1776 मध्ये अमेरिकेने स्वतःला ब्रिटनपासून स्वतंत्र घोषित केलं आणि युनायटेड स्टेट्सने 1788 मध्ये त्यांच्या संविधानाला मान्यता दिली. त्यानंतर नोव्हेंबर 1788 ते जून 1789 मध्ये पहिल्या निवडणुका झाल्या. आता एका दिवसात होणाऱ्या या अध्यक्षीय मतदानाला त्यावेळी 6 महिने इतका कालावधी लागला होता. त्यामुळे त्याच्या पुढच्या निवडणुकांच्या वेळी गोंधळ झाला होता. 1840 च्या अध्यक्षीय निवडणुकीत मतदानात मोठ्या प्रमाणावर फसवणूकही झाली. त्यानंतर 5 दशकांहून अधिक काळानंतर गोष्टी बदलल्या.

प्रतिनिधी अलेक्झांडर डंकन यांनी 1844 मध्ये राष्ट्रपतीपदाच्या आणि सभागृहाच्या अशा दोन्ही निवडणुकांसाठी एकसमान निवडणुकीचा दिवस प्रस्तावित केला आणि विधेयक मांडले. त्यामध्ये सुरुवातीला सर्व राज्यांनी त्यांच्या निवडणुका एकाच दिवशी घ्याव्यात असं मांडण्यात आलं होतं. अखेरीस सभागृहाने ते विधेयक स्वीकारले आणि सिनेटने किरकोळ दुरुस्त्या करून ते मंजूरही केले. 23 जानेवारी 1845 रोजी राष्ट्राध्यक्ष जॉन टायलर यांनी या विधेयकावर स्वाक्षरी करून कायदा बनवला.

1845 साली अमेरिकेमध्ये ही प्रथा काँग्रेसने सुरू केली होती. अमेरिकेतील निवडणुका दर चार वर्षांनी होत असून, त्या नोव्हेंबरमधील पहिल्या मंगळवारी होतात. या दिवशी नागरिक एकत्र येऊन मतदान करतात, 2 नोव्हेंबर ते 8 नोव्हेंबर या दरम्यान कोणत्याही दिवशी या निवडणुका होतात.

19 व्या शतकात अमेरिकेत बहुतेक लोक कृषी क्षेत्रात काम करणारे होते आणि नोव्हेंबरच्या आधी पीक कापणीचा हंगाम संपलेला असायचा. त्यामुळे शेतकऱ्यांना शेतीच्या कामातून वेळ काढणे शक्य होते. आणि त्यावेळेस मतदान केंद्रापर्यंत पोहोचण्यासाठी अधिक वेळ लागायचा. या सगळ्या गोष्टींचा विचार करून मतदानाच्या वेळी सर्वांना निवडणूक प्रक्रियेत भाग घेता यावा, प्रवास आणि वेळ या सर्वच गोष्टींसाठी सोईस्कर असा एक वार निवडण्यात आला. तसचं मंगळवारी निवडणूक घेण्याचा निर्णय धार्मिक आणि आर्थिक कारणांमुळेही घेतला गेला होता. 1 नोव्हेंबर हा ‘ऑल सेंट्स डे’ असल्यामुळे त्या दिवशी मतदान टाळण्यात आले होते.

1845 मध्ये मतदानाचा हक्क मुख्यतः गोऱ्या पुरुषांपुरता मर्यादित होता. 1870 पर्यंत आफ्रिकन अमेरिकन लोक मतदानाचा हक्क बजावू लागले आणि 1920 मध्ये महिलांना मतदानाचा हक्क मिळाला. औद्योगिक क्रांतीने लोकसंख्येला कृषी क्षेत्रातून उद्योगांकडे वळवले आणि मतदान प्रक्रियेतही बदल झाला. आज, अमेरिकेतील फक्त आठ राज्ये निवडणुकीच्या दिवशी सार्वजनिक सुट्टी देतात. तर काही राज्यांत कामगारांना मतदानासाठी उशिरा येण्याची परवानगी दिली जाते.

आधुनिक काळातील राजकीय तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, आठवड्याच्या शेवटी मतदान केल्याने मतदानात वाढ होते. युनायटेड स्टेट्स, युनायटेड किंगडम आणि कॅनडा मध्ये सामान्यत: आठवड्याच्या दिवशी निवडणुका घेतल्या जातात तर, भारतात विविध मतदारसंघांसाठी वेगवेगळ्या टप्प्यात अनेक दिवसांत निवडणुका होतात.