एआयचा सगळ्यात क्षेत्रामधला वापर वाढत चालला आहे. क्रिएटिव्हिटी, व्हिडीओ, जाहिरात, लेखन क्षेत्र, वैद्यकीय क्षेत्र अशा सर्वच क्षेत्रात एआयचा उपयोग होतो. पाश्चिमात्य देशात अगदी कृषी क्षेत्रातही एआय तंत्रज्ञानावर आधारित उपकरणांचा वापर केला जात आहे. द्राक्षमळ्यामध्ये एआय आधारित ट्रॅक्टर वापरापासून वाईन व्यवसायात लेबल डिझाइनिंग अशा सगळ्या कामांमध्ये एआयचा वापर केला जात आहे. त्यामुळे आता एआयच्या मदतीनं वाईनची निर्मिती होत आहे असं म्हटलं तर वावगं ठरणार नाही. एआयच्या या वापरामुळे कर्मचाऱ्यांना काढून न टाकता त्यांची कार्यक्षमता वाढवली जात आहे.
एआय आणि द्राक्षाची शेती
जर तुम्हाला सांगितलं की, एआय तंत्रज्ञानाने स्वयंचलित ट्रॅक्टर्सच्या मदतीने तुम्ही तुमचा द्राक्षमळा चांगल्या प्रकारे हाताळू शकता, तर ते तुम्हाला पटेल का? आधुनिक उपकरणांनी शेती करता येते आणि या उपकरणांमुळे ते सोपं झालं आहे याचा अनुभव तुम्हाला आहे. पण एआयच्या मदतीने तुमच्या द्राक्षमळ्यामधल्या द्राक्षांची गुणवत्ता, मातीचं परिक्षण आणि हवामानानुसार द्राक्षांना किती पाणी हवं आहे हेही तुम्हाला अचूक निदान करुन सांगितलं तर? तुमच्या कदाचित संमिश्र भावना असतील.
वारंवार हवामानामध्ये होणारे बदल, अल्प उत्पादन यामुळे हे खरंच शक्य होईल का? असं झालं तर बरं होईल अशा तुमच्या प्रतिक्रिया असू शकतात. या तुमच्या शंकाकुशंकावर सकारात्मक उत्तर आहे आणि ते म्हणजे हे शक्य आहे! एआयच्या आधारे द्राक्ष उत्पादक शेतकरी द्राक्षमळ्याची उत्तम काळजी घेऊ शकतात आणि उत्पादनही चांगलं घेऊ शकतात.
एआय आणि स्वयंचलित ट्रॅक्टर्स
कॅलिफोर्नियातील टॉम गॅम्बल हे नापा व्हॅली इथले द्राक्षउत्पादक शेतकरी आहेत. त्यांच्या आधीच्या दोन पिढ्याही शेतीच करायचे. नापा व्हॅली इथे गॅम्बल यांच्या मळ्यात कॅबरनेट सॉव्हिग्रॉन जातीच्या द्राक्षांची लागवड केली आहे. या द्राक्षांपासून तयार होणारी रेड व्हाईन ही जगप्रसिद्ध आहे.
गेल्या काही वर्षात हवामान बदलांमुळे जगभरात द्राक्ष उत्पादन घटलं होतं. त्यामुळे व्हाईन उत्पादनातही गेल्यावर्षी 9 टक्के घट झाल्याचं निदर्शनास आलं होतं. या घटत्या उत्पादनामुळे बाजारामध्ये एआय आधारित स्वयंचलित ट्रॅक्टर्स आल्याची माहिती मिळताच या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यासाठी गॅम्बल उत्सुक होते. या तंत्रज्ञानाचा वापर करताना अनेक गोष्टी शिकाव्या लागणार आहेत. तसंच तंत्रज्ञानाच्या परिक्षणामध्ये अचूकता येण्यासाठी वेळ लागू शकतो याची त्यांना जाणीव होती. तरिही त्यांनी स्वयंचलित ट्रॅक्टर विकत घेतलं आणि ते स्वत: ते हाताळू लागले.
या स्वयंचलित ट्रॅक्टरने गॅम्बल यांच्या नापा व्हॅलीमधल्या द्राक्षमळ्याची पूर्ण माहिती करुन घेतली. द्राक्षमळ्यांतील वाफेनुसार त्या-त्या वाफ्यातली माहिती मिळवून गॅम्बल यांना ती दिली जायची. यामुळे त्यांना कोणत्या वाफ्यामध्ये द्राक्ष पिक चांगले आहे, कुठे पाण्याची गरज आहे, कुठे किडीचा प्रादुर्भाव झाला आहे, यासर्वाची अचूक माहिती मिळते. त्यानुसार ज्या वाफ्यामध्ये खतांचा वापर करायची गरज आहे तिथेच खतं वापरणे, जेथे औषध फवारणीची गरज आहे तिथेच औषध फवारणी करणे सरसकट सगळ्या द्राक्षमळ्यात खतं किंवा औषध फवारणी न करणे असे निर्णय घेण्यासाठी त्यांना मदत होते. यामध्ये त्यांच्या वेळेची बचत होते. याला इंग्रजीमध्ये ‘प्रिसिजन फार्मिंग – अचूक शेती’ असं म्हणतात.
हे ही वाचा : रेडवाईन प्यायल्याने डोकेदुखी का होते?
तंत्रज्ञान व्यक्तिची जागा घेत नाही
गॅम्बल सांगतात की, “या स्वयंचलित ट्रॅक्टरमुळे त्यांना द्राक्षमळ्याची काळजी घेताना खूप मदत होते. विशेष म्हणजे हे तंत्रज्ञान आधारित ट्रॅक्टर शेतीचा पूर्ण ताबा घेत नाहीत. तर ते आपल्याला फक्त अचूक माहिती मिळवून देऊन मदत करतात. पुढे आलेल्या माहितीनुसार पिकांच्या वाढीसाठी काय करायचा याचा निर्णय घेत त्या उपाययोजना शेतकऱ्यालाच कराव्या लागतात. त्यामुळे हे तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांची जागा घेत नाही. तर शेतकऱ्याला फक्त मदत करतं आणि अधिक कार्यक्षमतेने शेती करता येते.”
स्वयंचलित ट्रॅक्टरमुळे इंधन बचत
बदलतं हवामान, वारंवार पिकांचं परिक्षण करण्याची असलेली आवश्यकता आणि आर्थिकदृष्ट्या सोयीचं असल्याने गॅम्बल यांना या तंत्रज्ञानाचा वापर करायला आवडतो. या उपयोगासह या ट्रॅक्टरमध्ये इंधनाचा वापर कमी होतो पर्यायी प्रदूषणातही घट होते, शेतकचरा कमी होतो शिवाय पिकांना गरजेनुसार खतांचा आणि औषधांचा वापर केला जातो.
एआय सिंचन व्यवस्था
गॅम्बल हे आपल्या द्राक्षमळ्यात एआय आधारित सिंचन व्यवस्थेचाही उपयोग करतात. या सिंचन व्यवस्थेमुळे आणि ट्रॅक्टर्समुळे या द्राक्षमळ्यातील मातीचं आणि द्राक्ष पिकांचं वेळोवेळी परिक्षण केलं जातं. त्यानुसार त्यांना पाणीपुरवठा केला जातो.
वाईन निर्मितीमध्ये एआयचा वापर
द्राक्ष उत्पादक शेतीसह वाईन निर्मितीमध्येही एआयचा वापर केला जातो. विविध वाईनची माहिती देण्यासह, विशेष कस्टमाईज वाईन तयार करणं, वाईनची लेबल डिझाईन करणं, लोगो आणि पॅकेजिंग डिझाईन अशा अनेक गोष्टींमध्ये एआय तंत्रज्ञानाचा वापर होतो.
या क्षेत्रात एआयचा वापर वाढत असल्यामुळे कोणत्याच कर्मचाऱ्यांच्या नोकरीवर गदा आलेली नाही. उलट या तंत्रज्ञानाच्या मदतीमुळे त्यांच्या कामाची गुणवत्ता सुधारली आहे. त्यांना त्यांचं काम अधिक कार्यक्षमतेने आणि कमी वेळेत पूर्ण करणं शक्य झालं आहे, असं गॅम्बल सांगतात.
हे ही वाचा : 2020 मध्ये 19 करोडहून अधिक लोकांना ‘शुगर ड्रिंक्स’ प्यायल्याने मधुमेह !
शेती कामात घडणारे बदल
पूर्वी शेतीच्या कामासाठी घोडे किंवा बैलांचा वापर केला जायचा. कालांतराने ट्रॅक्टर्सची निर्मिती झाली आणि त्यांनी या प्राण्यांची जागा घेतली. कामं वेगाने होऊ लागली. तसंच या तंत्रज्ञानावर आधारित ट्रॅक्टर आणि सिंचन व्यवस्थेमुळेही शेती करणं अधिक सुलभ होईल. यासाठी थोडा वेळ लागेल, पण याची शेतकऱ्यांना जास्त मदत होईल.
एआय ट्रॅक्टर्सची निर्मिती
कृषी उपकरणे तयार करणाऱ्या जॉन डीरे या कंपनीने एआय तंत्रज्ञानावर आधारित ट्रॅक्टर्सची निर्मिती करण्यास सुरुवात केली आहे. यासाठी ते स्मार्ट अप्लाय हे तंत्रज्ञान वापरतात. या तंत्रज्ञानामध्ये पीकांचं रक्षण करण्यासाठी, तयार होणाऱ्या द्राक्षांची माहिती मिळण्यासाठी त्यांच्या पानांवर, छतांवर सेन्सॉर लावले जातात.
या स्मार्ट अप्लाय तंत्रज्ञानातील ट्रॅक्टर्समधून जिथे द्राक्षांचे घड, किंवा पानं आहेत तिथेच औषधांची आणि खतांची फवारणी केली जाते. द्राक्षांची वेल नसलेल्या ठिकाणी फवारणी केली जात नाही. त्यामुळे खतांची आणि औषधांची बचत होते.
यासोबतच द्राक्षांचं उत्पादन कसं वाढवता येईल यावर जॉन डीरे आणि सोनोमा काऊंटी वाईनयार्डचं संशोधन सुरू असल्याचं या कंपनीचे मॅनेजर सीन संडबर्ग यांनी सांगितलं.
एआय तंत्रज्ञानाच्या वापरातील अडचणी
दरम्यान, एआयच्या मदतीने शेती करणं हे उत्सुकतेचं वाटत असलं तरी छोट्या शेतकऱ्यांना मात्र ते आव्हानात्मक वाटत आहे. अमेरिकेतल्या शेतकऱ्यांनी याविषयी आपली मतं व्यक्त केली आहेत. त्याचं असं मत आहे की, अमेरीकेमध्ये 80 टक्के वाईन व्यवसाय आहे. मात्र, या व्यवसायातले छोटे व्यावसायिक आता आपला हा कौटुंबिक व्यवसाय बंद करण्याच्या मार्गावर आहेत. या छोट्या व्यावसायिकांकडे एआय तंत्रज्ञानामध्ये गुंतवणूक करण्याएवढं भांडवल नाही. आणि हे तंत्रज्ञान नेमकं कसं वापराचं याचं पुरेस प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थाही नाही आहेत. त्यामुळे छोट्या व्यावसायिकांसह शेतकऱ्यांना हे तंत्रज्ञान वापरून शेती करताना अनेक अडचणी येऊ शकतात.
ज्यावेळी ड्रोनच्या माध्यमातून औषध फवारणी करण्याचं तंत्रज्ञान बाजारात आलं तेव्हा अनेक शेतकऱ्यांनी ते घेतलं. पण नंतर लक्षात आलं की, छोट्या शेतीसाठी एका ड्रोन मधून औषध फवारणी करणं शक्य होतं. पण तेच हजारो एकर शेतीमध्ये ड्रोनच्या मार्फत औषध फवारणी करणं कठीण जातं. या हजारो एकर शेतीसाठी जवळपास 100 ड्रोन वापरायला लागायचे. तसंच हे ड्रोन हाताळण्यासाठी आयटी क्षेत्रातल्या कर्मचाऱ्यांची शेतकामावर नेमणूक करावी लागायची. त्यामुळे तंत्रज्ञानावर आधारित शेती करताना शेतकऱ्यांना मुळात तंत्रज्ञानाचं प्रशिक्षण देणं जास्त गरजेचं आहे हे दिसून येतं.
