आज (18 नोव्हेंबर) पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ब्राझील, नायजेरिया आणि गयानाच्या पाच दिवसांच्या दौऱ्यावर रवाना झाले आहेत. या दौऱ्यात ते ब्राझीलमध्ये होणाऱ्या जी-20 शिखर परिषदेत सहभागी होतील आणि ‘ग्लोबल साउथ’च्या विषयावर चर्चा करतील. याशिवाय, ते नायजेरियाचे अध्यक्ष बोला अहमद टिनुवू यांना भेटणार आहेत आणि दुसऱ्या भारत-कॅरिकॉम शिखर परिषदेत सहभाग घेणार आहेत.
G-20 काय आहे?
G-20 म्हणजे ग्रुप ऑफ ट्वेंटी. G-20 परिषद जगातील सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था असलेल्या देशांना एकत्र आणते, ही सदस्य राष्ट्रे आर्थिक, राजकीय आणि सामाजिक उपक्रमांवर चर्चा करण्यासाठी दरवर्षी बैठक घेतात.
जी-20 हा 20 देशांचा एक गट आहे. यामध्ये अर्जेंटिना, ऑस्ट्रेलिया, ब्राझील, ब्रिटन, कॅनडा, चीन, फ्रान्स, जर्मनी, भारत, इंडोनेशिया, इटली, जपान, मेक्सिको, रशिया, सौदी अरेबिया, दक्षिण आफ्रिका, दक्षिण कोरिया, तुर्की आणि अमेरिका. पण सध्या या गटात 21 देश आणि युरोपियन युनियनचा समावेश आहे.
G-20 ची स्थापना कशी झाली?
जी-20 ची सुरुवात 2008 च्या आर्थिक मंदीमध्ये झाल्याचं सांगितलं जातं, 1991 साली रशियाचं विघटन झालं तेव्हा अस्तित्वात असणारे G-7 किंवा जागतिक बँकेसारख्या इतर संघटना तत्कालीन आर्थिक परिस्थिती हाताळण्यास असमर्थ ठरू लागल्या. त्यानंतर 1998 मध्ये लॅटिन अमेरिका व आसपासच्या देशांमध्ये निर्माण झालेल्या आर्थिक संकटाच्या पार्श्वभूमीवर G-22 ची स्थापना झाली.
1999 साली सध्याच्या G-20 सदस्य राष्ट्रांची मिळून संघटना अस्थित्वात आली. या देशांचे अर्थमंत्री व केंद्रीय बँकांचे गव्हर्नर या परिषदेसाठी दरवर्षी एकदा भेटत असत. 1998 ते 2008 या 11 वर्षांत G- 20 चं स्वरूप बरंचसं प्राथमिक होतं. आत्तासारखा फारसा गाजावाजाही होत नव्हता. पण 2008 सालच्या आर्थिक मंदीमुळे जगभरातील प्रमुख राष्ट्रांना या व्यासपीठाचा अधिक सक्षमपणे वापर करण्याची गरज जाणवू लागली आणि तेव्हापासून G-20 परिषदेला अधिक महत्त्व मिळू लागलं.
G-20 परिषदेतील काम कसं चालतं?
G-20 एक वार्षिक शिखर परिषद आहे, जिथे सदस्य देशांचे राष्ट्रप्रमुख किंवा सरकार प्रमुख एकत्र येतात. आंतरराष्ट्रीय आर्थिक, वित्तीय आणि इतर महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करतात आणि त्यावर एकत्रितपणे उपाय सुचवले जातात.
G-20 मध्ये ब्राझीलचा अजेंडा काय आहे?
ब्राझीलने उपासमार, दारिद्र्य आणि असमानता यांचा सामना करण्यासोबतच शाश्वत विकास आणि जागतिक शासकीय व्यवस्था सुधारण्यावर भर दिला आहे. हे साध्य करण्यासाठी, ब्राझीलने मुख्य शिखर परिषदेच्या काही दिवस आधी 18-19 नोव्हेंबरला G-20 सोशल फोरम आयोजित केला आहे.
G-20 शिखर परिषद रिओ दि जानेिरो ( Rio de Janeiro ) मध्ये होणार आहे. अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बायडन, चीनचे शी जिनपिंग आणि इतर नेतेही या परिषदेला उपस्थित असतील.
भारताचे पंतप्रधानही ब्राझीलमधील G-20 शिखर परिषदेत सहभागी होतील, कारण भारतही ब्राझीलसह जी-20 ट्रॉइकचे सदस्य आहे.
ग्लोबल साउथ चे प्राधान्यक्रम आणि ‘एक पृथ्वी, एक कुटुंब, एक भविष्य’ हा भारताचा दृष्टिकोन लक्षात घेऊन ब्राझीलमध्ये होणाऱ्या जी-20 शिखर परिषदेत अर्थपूर्ण चर्चा होईल,’ अशी आशा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शनिवारी व्यक्त केली.
तसंच, भारत जागतिक विविध मुद्द्यांवर आपला दृष्टिकोन सादर करणार आहे आणि भारताने दोन वर्षांपूर्वी आयोजित केलेल्या G-20 न्यू दिल्ली लीडर्स डिक्लेरेशन आणि व्हॉइस ऑफ द ग्लोबल साऊथ समिटच्या परिणामांवर अधिक माहिती देणार आहे. त्याचबरोबर, नरेंद्र मोदी परिषदेत अनेक नेत्यांसोबत अनौपचारिक भेटी घेण्याची शक्यता आहे.
जी-20 परिषदेची स्थापना झाल्यानंतर जगभरातील महत्त्वपूर्ण आंतरराष्ट्रीय मुद्द्यांवर एकमत साधण्यात महत्त्वाची भूमिका या परिषदेने बजावली आहे. विशेषत: 2008 च्या जागतिक आर्थिक संकटात आणि कोविड-19 महामारी दरम्यान G-20 ने जागतिक आरोग्य आणि आर्थिक समस्यांवर समन्वय साधण्यासाठी महत्त्वपूर्ण कामगिरी केली आहे. त्याचप्रमाणे, हवामान बदलासारख्या मुद्द्यांवरही G-20 मध्ये चर्चा झाली आहे.
G-20 परिषदेने 20 वर्षांत अनेक जागतिक मुद्द्यांवर सहकार्य वाढवून जगातील प्रमुख समस्यांचे उपाय सुचवले आहेत.
