गर्भधारणेची पूर्वतयारी

लग्न झाल्यावर काही वर्षात स्त्री ला खुणावू लागते ते मातृत्व. अर्थात हा निर्णय पूर्णपणे स्वतः त्या स्त्रीचा, तिच्या जोडीदाराचा असावा. गर्भधारणेचा स्त्रीच्या शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिक आरोग्यावर खूप परिणाम होतो. या काळात होणाऱ्या असंख्य बदलांना सामोरे जाण्यासाठी ती शरीराने आणि मनाने तयार आहे का, हे पडताळून पाहणे आवश्यक आहे. 

त्यामुळे गर्भधारणेची पूर्वतयारी म्हणजे नेमकं काय आणि ती कशी करावी हे आपण  पाहणार आहोत. 

जोडीदाराबरोबर संवाद 

पहिल्यांदा पती-पत्नी दोघंही मुळात आई-बाबा होण्यासाठी तयार आहोत का? प्रेग्नन्सी आणि नंतर जन्माला येणारे बाळ यामुळे आपल्या दैनंदिन आयुष्यात, नात्यामध्ये अनेक बदल होतात. त्यासाठी आपली कितपत तयारी आहे? घरातली जवळची माणसं, त्यांच्या तब्येती आपल्याकडे असणाऱ्या सोयी सुविधा, करिअरमध्ये येणारे बदल यासारख्या संबंधित विषयांवर नवरा बायको मध्ये मोकळेपणाने चर्चा होणं गरजेचं आहे. यानंतर ही स्त्री अधिक आत्मविश्वासाने आणि निश्चिंतपणे या नवीन प्रवासाला सुरुवात करू शकते.

एकदा हा निर्णय पक्का झाला की पुढचा टप्पा आहे दोघांच्या आरोग्यावर लक्ष देणे. 

उंचीप्रमाणे योग्य वजन 

स्त्रियांचं वजन त्यांच्या उंचीच्या प्रमाणात खूप जास्त किंवा कमी असेल तर त्यांना गर्भधारणेस अडचण येऊ शकते. किंवा गर्भधारणा झाल्यास काही समस्यांना सामोरं जावू लागू शकते. त्यामुळे आहारतज्ज्ञ, डॉक्टर यांच्या सल्ल्याने वजन आणि शरीरातील चरबी कमी करणे अथवा गरज असल्यास वजन वाढवणं गरजेचं आहे. अशा वेळेस कोणतेही फॅड डाएट न करता, व्यवस्थित आहारतज्ज्ञांना पुढच्या नियोजनाविषयी कल्पना देऊन त्यांच्या सल्ल्याने गोष्टी कराव्यात.

शारीरिक तंदुरुस्ती 

आपली सध्याची बैठी जीवनशैली असल्यामुळे बऱ्याच स्त्रियांचा स्टॅमिना, शारीरिक शक्ती, लवचिकता कमी झालेली असते. अशा वेळेस गर्भधारणा झाल्यावर सतत पाठदुखी, कंबरदुखीचा त्रास होऊ शकतो. यासाठी नियमित व्यायाम करून शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त राहिलं पाहिजे. 

प्राथमिक रक्त तपासण्या

बदलत्या जीवनशैलीमुळे अनेक स्त्रियांना तरुण वयातच थायरॉईड, पीसीओडी, बॉर्डरलाईन शुगर आणि ब्लडप्रेशर याचं प्रमाण वाढत आहे.  ऍनिमिया, कॅल्शिअम किंवा व्हिटॅमिन डी ची ही कमतरता असते. शिवाय बऱ्याचदा उशिरा म्हणजे वयाच्या पस्तीशी – चाळीशी मध्ये बाळ होण्याचा निर्णय घेतात. या वयात गर्भधारणेमध्ये अडचणी येण्याच्या शक्यता असतात. त्यामुळे गर्भधारणेपूर्वीच डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार सर्व रक्तचाचण्या करून घेऊन त्यानुसार गर्भधारणेचा निर्णय घ्यावा.

गर्भधारणेसाठी आहार कसा असावा

गर्भधारणेपूर्वी डायबेटीस, कॉलेस्ट्रॉल, ब्लडप्रेशर वा थायरॉइड असे आजार होऊ नयेत म्हणून मैदा, साखर, बेकरी पदार्थ, तळलेले पदार्थ व खारवलेल्या पदार्थांचं अतिसेवन करू नये.  

रोजच्या जेवणात 50 टक्के भाज्या (शिजवलेल्या आणि कच्च्या), 25 टक्के प्रथिने (डाळी, कडधान्ये, दुग्धजन्य पदार्थ, मांसाहार) आणि फक्त 25 टक्के कर्बोदके (भात, पोळी, भाकरी ) अश्याप्रकारचा संतुलित आहार घ्यावा. 

संपूर्ण गर्भारपणाच्या काळात फॉलिक ऍसिडची खूप गरज असते.  त्यामुळे सुरूवातीपासूनच आपल्या नेहमीच्या जेवणात व खाण्यात हिरव्या पालेभाज्या, दुग्धजन्य पदार्थ, अंडी, बदाम, अक्रोड, भोपळ्याच्या बिया, सूर्यफुलाच्या बिया याचा समावेश करावा.   तसचं चहा, कॉफी,कोल्ड ड्रिंक यांचं प्रमाण कमी करावं. 

जीवनशैलीत बदल 

वेळेवर आणि पुरेशी झोप घेणं आवश्यक आहे.  याशिवाय दारू, सिगारेट, ड्रुग्स यासारख्या कोणत्याही गोष्टींची सवय असल्यास किंवा कधीतरी करत असल्यास ते पूर्णपणे बंद केलं पाहिजे.  कारण ह्या सगळ्याचा थेट परिणाम स्त्री च्या प्रजनन क्षमतेवर (फर्टिलिटी) वर होतो. त्यामुळे गर्भधारणा करण्यापूर्वी सर्व व्यसनं  बंद केली पाहिजेत. 

नोकरी किंवा व्यवसाय (करियर) यामध्ये येणाऱ्या अडचणी 

काही स्त्रियांना प्रेग्नन्सी मध्ये येणाऱ्या काही समस्यांमुळे प्रवास करणं, खूप तास बसून काम करणं टाळावं लागतं. अशा वेळेला संबंधित ऑफिसमधून वर्क फॉर्म होमची सुविधा नसेल किंवा कॉम्प्लिकेटेड गर्भधारणेमुळे करिअर मध्ये ब्रेक घ्यावा लागतो. या सगळ्याचा विचार आणि मानसिक तयारी स्त्रियांनी आधीपासून करणं गरजेचं आहे. 

बाळाला जन्म देणं ही जितकी आनंदाची गोष्ट आणि भावनिक क्षण आहे तितकाच तो जबाबदारीचा निर्णय आहे. आपलं स्वत:चं कुटुंब आपण तयार करत असतो. अशावेळी संपूर्ण गर्भारपण, डिलीव्हरी, बाळाचं संगोपन या संपूर्ण काळात आपल्या आहाराकडे महिलांनी अधिक लक्ष द्यायला हवं.