माटोळी

मंडळी तुमच्याकडं गणपतीच्या डेकोरेशनची तयारी झाली का?  काय थीम आहे यंदा.. 

निसर्गाशी नातं

आपल्या देशात सर्वच सण निसर्गाशी नातं सांगतात.  पश्चिम घाट विविध वनस्पती, फुलं आणि फळांचं आगार आहे. पावसाळ्यात पश्चिम घाटात असंख्य वनस्पती फुलून येतात. साहजिकच कोकण आणि गोव्यातल्या गणेशोत्सवात या संपन्न निसर्गाचा आराशीत म्हणजे डेकोरेशनमध्ये वापर होतो.  गणपतीच्या समोर किंवा डोक्यावर छताला लाकडी फ्रेमला त्या दिवसांत मिळणाऱ्या औषधी वनस्पती, भाज्या, फुलं आणि फळं बांधण्यात येतात. 

पिढ्यानपिढ्या जपलेल्या लाकडी चौकटी

रत्नागिरीत याला माटवी किंवा माटी म्हणतात तर गोव्यात माटोळी म्हणतात. माटवी म्हणजे मंडप. चौकोनी किंवा आयताकृती आकारात ही अशी लाकडी चौकट असते. या चौकटीला भाज्या, फळं बांधायला हल्ली असे हूक्स लावलेले असतात. काही घरांमध्ये तर या लाकडी चौकटी पिढ्यानपिढ्या जपून ठेवलेल्या आहेत. 

माटवीत कलाकुसर 

कोकणात आणि गोव्यात गणपती आठवड्यावर आले की माटवीकरता गडबड सुरू होते.  गणपतीकरता कामानिमित्त घराबाहेर असणारी मंडळी घरी येतात.  माटोळीसाठी लागणारं साहित्य शोधायला एखाद्या वयस्कर स्त्री-पुरुषासोबत मग रानात, गावात जातात. सोबत  एखादं झाडं नेमकं कुठं असेल, कंदमुळांचे प्रकार, फळांचे गुणधर्म, मौसमी फुलं, औषधी वनस्पतींचा वापर कसा करावा या सगळ्याचं ज्ञान एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडं हस्तांतरीत होतं. खरंतर माटवीला बांधायच्या यादीत साधारण अडिचशे ते तिनशे जिन्नस आहेत. पण आपल्या परिसरातली किमान 25 ते 30 जिन्नस तरी माटवीला बांधले जातात. माटवी बांधताना कलाकुसरही तेवढीच महत्त्वाची असते. गेल्या काही वर्षांपासून गोव्यात माटोळी स्पर्धा घेण्यात येत आहेत. नागरिकांचा या स्पर्धेला खूप सुंदर प्रतिसाद मिळतोय. 

अडीचशे ते तिनशे जिन्नस

माटोळी बांधायची सुरूवात नारळ बांधून करण्यात येते. मग सुपारी, केळी असं एक-एक करत कणसं, सुपारी, काकडी, दोडगी, केवडा,त्रिफळ, अबईची शेंग, भोकरं, माका बांधण्यात येतात. माटवीला खरी शोभा येते ती मावळींग, तोरिंग, आंबाडे, कवंडळ, करमल, आंबाडे, या रानफळांमुळं.  पपनस, अननस, नीरफणस, इडलिंबू, चिकू, पेरू, चिबूड, सफरचंद, डाळींब, मोसंबी ही आपली रोजची फळंही माटवीला बांधण्यात येतात. विविध प्रकारची पत्री, शमी, रान हळद, बायशेंग, मुरूडशेंग, शेनतुकडा कात्रे, भायरेल शेंग अशा विविध शेंगा.. फागला, कांगला,  फटफटी.. माटोळीतल्या या प्रत्येक जिन्नसावर स्वतंत्र स्टोरी करता येईल, इतकी या जिन्नसांचे औषधी उपयोग आहेत. 

इकोफ्रेण्डली पारंपरिक सजावट

गर्द रानावनात असणाऱ्या औषधी वनस्पती आणि फळांचं महत्त्व पुढच्या पिढीला कळावं, आपलं पर्यावरण जोपासणं याकरताही माटवी खूप महत्वाची आहे. तर मंडळी, या गणपतीला आपली पारंपरीक इकोफ्रेण्डली माटोळीची सजावट नक्की करा. तुमच्या घरातल्या माटवीचे फोटो आणि अनुभव कमेंटमध्ये आम्हांलाही कळवा.