गवताच्या मॅटवरून ऑलिम्पिकची उंच उडी

उंच उडी मारण्याचं स्वप्नं प्रत्येकाचचं असतं. पण ते स्वप्नं अगदी शब्दश: खरं केलं, सर्वेश कुशारे याने. आपल्या अस्सल मराठी मातीतला खेळाडू. ऑलिंपिकमध्ये हाय जंप म्हणजे उंच उडीमध्ये भारताचं प्रतिनिधीत्व करणारा सर्वेश हा पहिला भारतीय खेळाडू ठरला. पॅरीस ऑलिम्पिकमध्ये ( Paris Olympic )  बी ग्रुपमध्ये तो 13 व्या स्थानावर आणि एकूण ग्रुपमध्ये 25 व्या स्थानावर राहिला. पण सर्वेशचं ऑलिम्पिकपर्यंत पोहोचणं हाच आपल्यासाठी खूप मोठा टप्पा होता. अर्थात हा टप्पा गाठण्यामध्ये सर्वेशचे अथक प्रयत्न, प्रचंड कष्ट आणि कमालीची जिद्द आहे. उंच उडी या प्रकारात जागतिक स्तरापर्यंत पोहोचण्यासाठी कोणतीही अनुकूल परिस्थिती नसतानाही सर्वेशनं हे करुन दाखवलं. 

बालपण आणि प्रशिक्षणाला सुरुवात

नाशिकपासून साधारणपणे 50 किमी अंतर असलेल्या देवगावमध्ये सर्वेश कुशारेचे जन्म झाला. लहानपणापासूनच त्याला खेळाची प्रचंड आवड होती. त्याचे वडील अनिल कुशारे शेतकरी आहेत, तर आई मीरा गृहीणी आहेत. देवगावच्याच डी.आर.भोसले विद्यालयात त्याचं शिक्षण झालं. शाळेत असताना खेळासाठीच्या कोणत्याही सुविधा उपलब्ध नव्हत्या. उंच उडीसाठीचे मॅट वगैरे तर स्वप्नवतच गोष्टी होत्या. पण सर्वेशचे क्रीडा शिक्षक रावसाहेब जाधव यांनी सर्वेशमधले गुण हेरले होते. आपल्या या विद्यार्थ्याला भरारी घेण्यासाठी त्यांनी सर्वतोपरी प्रयत्न करायचे ठरवले. मग सुरु झाला प्रशिक्षक जाधव यांच्या मार्गदर्शनाखाली सराव…तोही भुस्स्याच्या मॅटवर. खरंतर पुरेशा सुविधा नसल्याने त्यानं सांगलीच्या एका महाविद्यालयात प्रवेश घेतला होता. पण तिथे त्याच्या पदरी निराशाच आली. मग तो परत देवगावला आला. ऑलिम्पिकसाठी पात्र ठरल्यानंतर सर्वेशने दिलेल्या मुलाखतीत आपल्या सुरुवातीच्या प्रशिक्षणाच्या दिवसांबद्दल सांगितलं होतं. 

चारा, जुने कपडे आणि कापसाची मॅट

गाईंसाठी मक्याचा चारा एकत्र करुन त्यावर जुने न वापरलेले कपडे, कापूस असं टाकून त्याच्या वडिलांनी मॅट बनवून दिलं. याच मॅटवर सुरुवातीच्या काळात सर्वेशनं जीव तोडून सराव केला. अनेक तालुका स्तरावरील ॲथलीट्सप्रमाणे सर्वेशनेही Scissors या प्रकारापासूनच उंच उडीची सुरुवात केली होती. त्याला Fosbury मोडवर जायला काही वर्षे लागली. त्याच्या शाळेतल्या शिक्षक, पदाधिकारी आणि त्याच्या वडिलांनी हे मॅट तयार करुन दिल्यावरच मग त्यानं Fosbury मोडवर उंच उडीचा सराव करायला सुरुवात केली. उंच उडीचा सराव करण्यापासून ते ऑलिम्पिक गाठेपर्यंत सर्वेशला 14 वर्षे लागली. या कालावधीत त्यानं अखंड मेहनत केली, जराही वेळ वाया घालवला नाही. 

शारीरिक उंचीचे आव्हान

खरंतर सर्वेशची शरीरयष्टी उंच उडीसाठी योग्य नाही, असं त्याला अनेकांनी सांगितलं. त्याची उंची फक्त 5 फूट 9 च आहे. उंच उडीसाठी ही उंची तितकी पुरेशी नाही. पण सर्वेशनं मात्र त्यावरही मात केली. आपल्या उंचीपेक्षा त्याचं उंच उडीत देशाला नाव मिळवून द्यायचं स्वप्नं मोठं होतं, त्याचा स्वत:वर विश्वास होता. त्यामुळे त्यानं त्याचा आदर्श नीरज चोप्रानं दिलेला सल्ला नेहमी लक्षात ठेवला, “प्रतिस्पर्ध्याची उंची, शरीरयष्टी पाहून घाबरायचं नाही. आपल्या ट्रेनिंगवर लक्ष द्या, स्वत:वर विश्वास ठेवा,” हाच मंत्र सर्वेशनं लक्षात ठेवला आणि अशक्य ते शक्य करुन दाखवलं. ऑलिंपिक पात्रता स्पर्धेत आपण पात्र ठरु की नाही याबद्दल जेव्हा त्याचा विश्वास डळमळीत झाला, तेव्हा त्यानं नीरजनं सांगितलेली प्रत्येक गोष्ट लक्षात ठेवली. त्यामुळे आत्मविश्वास वाढला आणि लढण्याचं बळ मिळालं असं सर्वेश सांगतो. 

पदकांची सुरुवात आणि प्रशिक्षण

2013 साली सर्वेशनं त्याचं शालेय स्तरावरील पहिलं राष्ट्रीय मेडल जिंकलं. इटवाहमध्ये त्यानं सिल्व्हर मेडल जिंकलं. पण त्याचवेळेस त्याचे प्रशिक्षक जाधव सर यांनी त्याला इशारा दिला, “हे पदक म्हणजे फक्त सुरुवात आहे. तुझं ध्येय भारतासाठी पदकं जिंकणं आणि ऑलिंपिक पदकविजेता होणं हे आहे हे कायम लक्षात ठेव.” त्यानंतर सर्वेशनं ऑलिंपिक स्पर्धेची स्वप्नं पाहायला सुरुवात केली. 2016 मध्ये जाधव सरांच्या आग्रहाखातरच त्यानं लष्करात जाण्यासाठी प्रयत्न सुरु झाले. त्याचे दोन प्रयत्न अपयशी ठरले. पण राष्ट्रीय स्तरावरील त्याची कामगिरी आणि जाधव सरांचं प्रोत्साहन यामुळे अखेर तो लष्करात रुजू झाला. लष्करात जाण्याचा सर्वात मोठा फायदा सर्वेशला मिळाला तो म्हणजे तिथे मिळालेल्या जास्त चांगल्या सुविधा आणि नियमित पगार. त्यामुळेच सर्वेशचा व्यावसायिक ॲथलीट म्हणून प्रवास सुरु होऊ शकला. लष्करातून मिळणाऱ्या पगारातून त्यानं बचत केली आणि स्वत:साठी पहिल्यांदा उंच उडीसाठी लागणारे व्यावसायिक स्पाईक्स घेतले.

 आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा

2022 मध्ये गुजरातमध्ये झालेल्या राष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धेत 2.27 मीटर उडीसह सुवर्णपदक मिळवले होते. ती त्याची राष्ट्रीय स्तरावरील सर्वोत्तम कामगिरी होती. त्यानंतर बँकॉकमध्ये झालेल्या आशियाई गेम्समध्येही त्यानं 2.26 मीटर उडी मारुन पदक जिंकलं होतं. कझाकिस्तानमध्ये 2.25 मीटर उडी मारुन सुवर्णपदक मिळवलं. एकूणच आपल्या शारीरिक उंचीपेक्षा प्रयत्न अधिक महत्वाचे असतात, हे सर्वेशनं आपल्या प्रत्येक स्पर्धेत दाखवून दिलं होतं. 2023 मध्ये आशियाई स्पर्धेत त्याला मिळालेल्या सुवर्णपदकामुळे त्याचा आत्मविश्वास वाढला होता. पुण्यातल्या लष्करी संस्थेत (ASI) जितीन थॉमल यांच्याकडून त्यानं मार्गदर्शन घेतलं.

अशी केली ऑलिंपिकची तयारी

सर्वेश ऑलिम्पिक गोल्ड क्वेस्टमध्ये तयारी करत होता. तेव्हा उंच उडी विभागात तो एकटा होता. सरावासाठी त्याला OGQ ने अमेरिकेलाही पाठवलं होतं. क्युबाच्या कोचकडून त्याला विशेष प्रशिक्षणही मिळालं. त्याचा त्यानं पूर्ण फायदा घेतला. जीम, स्पीड वर्क, स्ट्रेन्थ ट्रेनिंग असं सर्व प्रकारचं प्रशिक्षण त्याला मिळालं. वेळ असेल तेव्हा तो विश्रांती घ्यायचा. आपल्या शारीरिक सरावाबरोबरच मानसिक तयारीसाठी तो रोज मानसोपचार तज्ञांशी चर्चा करायचा. विशेषत: ताणतणावाला कसं सामोरं जायचं, मला प्रसन्न आणि तणावमुक्त कसं ठेवायचं याकडे त्यानं विशेष लक्ष दिलं. त्यासाठी रोज सकाळी योग आणि ध्यान अगदी नियमितपणे तो अजूनही करतो. त्याला ॲथलेटिक्सशिवाय क्रिकेट आणि फूटबॉलही खूप आवडतं. हिंदी-मराठी गाणी ऐकणे, नवनवीन स्थळांना भेटी देणे हे त्याचे छंद आहेत.

पदकाच्या दिशेनं प्रवास

पहिल्यांदाच ऑलिम्पिकपर्यंत पोहोचलेल्या सर्वेशनं सर्वोत्तम कामगिरी करण्याचा पूर्ण प्रयत्न केला. त्याला पदक मिळालं नाही, पण त्याच्या प्रयत्नांनी त्यानं देशवासियांची मनं मात्र जिंकून घेतली. ऑलिंपिकसाठीच्या सरावात व्यस्त असलेल्या सर्वेशची त्याच्या तान्ह्या मुलीशी भेट थेट ऑलिंपिकनंतरच झाली. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील खेळाडू म्हणून आज सर्वेशला ओळख मिळाली आहे. अनेक मानसन्मान मिळाले आहेत. पण त्याचं त्याच्या मातीशी घट्टं नातं आजही कायम आहे. त्यामुळेच त्याला वेळ मिळाला की तो आपल्या गावी, शेतात रमतो. नुकतीच त्याला लष्करात पदोन्नतीही मिळाली आहे. यावेळेस जरी सर्वेशची उडी त्याच्या अपेक्षेएवढी उंच गेली नसली तरी भविष्यात ती जाईलच याची सगळ्यांनाच खात्री आहे. प्रतिस्पर्ध्याच्या उंची आणि कीर्तीपेक्षा स्वत:वर विश्वास ठेवा हा नीरज चोप्राचा सल्लाच त्याच्या यशाचा मूलमंत्र आहे.