दररोज नाश्त्यात असलेला पौष्टिक आणि स्वस्त पदार्थ म्हणून इडलीला बरेच जण पसंती देतात. ठिकठिकाणी छोट्या छोट्या टपरीवर इडली चटणी विकणारे आपल्याला पाहायला मिळतात. दररोज नाश्त्याला इडली खाणारे इडलीप्रेमी लोकंही आपल्या परिचयात असतील. पण ना तेलकट, ना तिखट, बनवायला सोपी असणाऱ्या या इडलीद्वारे आपल्याला कॅन्सर होऊ शकतो.
कर्नाटक अन्न सुरक्षा खात्याने केलेल्या परिक्षणामध्ये कर्नाटक राज्यातल्या जवळपास 52 हॉटेलमधल्या इडलीमध्ये कॅन्सरजनक घटक आढळलेले आहेत.
251 इडलीचं केलं परिक्षण
कर्नाटक अन्न सुरक्षा विभागाने बंगळूरुमधल्या 251 हॉटेल आणि रस्त्याच्या कडेला विकणाऱ्या इडली विक्रेत्यांकडून 500 इडली घेऊन त्यांचं परिक्षण केलं. या परिक्षणामध्ये 51 इडली या धोकादायक असल्याचं आढळलं. आतापर्यंत परिक्षण झालेल्या 51 इडलीमध्ये कॅन्सरजनक घटक असल्याचं आढळून आलं. अजूनही ही प्रक्रिया पूर्ण झालेली नसून अन्य इडली परिक्षणाचा निकाल यायचा आहे. त्यामुळे अशा कॅन्सरजनक घटक असलेल्या इडलींची संख्या वाढण्याची शक्यता आहे.
इडली बनवताना प्लास्टिकचा वापर
इडलीमधून कॅन्सर होण्याला कारणीभूत आहे, इडली बनवताना वापरली जाणारी प्लास्टिकची पिशवी. 51 इडलीमध्ये कॅन्सरजन्य घटक आढळल्यावर अन्नसुरक्षा विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी त्या-त्या हॉटेल आणि इडली विक्रेत्यांशी संपर्क साधून त्यांची इडली तयार करण्याची प्रक्रिया जाणून घेतली.
पारंपारिक पद्धतीत इडलीचं पीठ हे इडलीच्या भांड्यामध्ये कॉटन कापड्यावर पसरवून वाफवलं जातं. मात्र, काही हॉटेल्स आणि सामान्य इडली विक्रेते हे इडलीच्या भांड्यामध्ये कॉटनचं कापडं वापरण्याऐवजी प्लास्टिक शीटचा वापर करत असल्याचं आढळून आलं. याच प्लास्टिक शीटमुळे इडली शिजत असताना त्यामध्ये या प्लास्टिकमधले घटक मिसळतात.
प्लास्टिकमध्ये असलेले बिस्फेनॉल, फ्थॅलेट्स सारखे अन्य घटक या इडलीमध्ये मिसळून ती विषारी बनत जाते. अशी इडली वरचेवर खाल्ल्याने ब्रेस्ट आणि प्रोस्टेट कॅन्सर होण्याची शक्यता वर्तवली गेली आहे. अशा पद्धतीने तयार केलेली इडली खाल्ल्यामुळे हार्मोनल असंतुलन आणि पचनाशी संबंधित आजारही होऊ शकतात.
फूड इंडस्ट्रीमध्ये प्लास्टिकवर बंदी
दरम्यान, या धक्कादायक परिक्षणानंतर कर्नाटक आरोग्य मंत्र्यांनी संपूर्ण फूड इंडस्ट्रीमध्ये प्लास्टिक वापरण्यावर बंदी घातली आहे. ते म्हणाले की, राज्यातल्या जवळपास 51 हॉटेलमध्ये इडली बनविताना प्लास्टिकच्या पातळ शीटचा वापर केला जातो. ज्यातून या इडलीमधून आरोग्याला हानीकारक घटक त्या इडलीमध्ये मिसळून कॅन्सर आणि अन्य आजार होतात. त्यामुळे संपूर्ण फूड इंडस्ट्रीमध्येच प्लास्टिकच्या वापरावर बंदी घालत असल्याचं त्यांनी स्पष्ट केलं. ज्या हॉटेलमध्ये किंवा रस्त्याच्या कडेला इडली विक्रेत्यांकडे यापुढे प्लास्टिकचा वापर केला जाईल त्यांच्याकडून दंड आकारला जाईल असंही त्यांनी सांगितलं. याचबरोबर जर कोणता हॉटेल व्यावसायिक वा विक्रेता इडली बनविण्यासाठी प्लास्टिकचा वापर करत असल्याची माहिती नागरिकांकडे असेल तर त्यांनी त्याविरोधात तक्रार नोंदवावी, असं आवाहन जनतेला केलं आहे.
हॉटेल व्यावसायिकासह छोट्या इडली विक्रेत्यांना विशेष सूचना
या सगळ्या घटनेनंतर, हॉटेल असोसिएशनचे अध्यक्ष पी सी राव यांनी माध्यमांशी संवाद साधला. सरकारी विभागाकडून समोर आलेलं वास्तव हे धक्कादायक आहे. अनेक मोठ्या हॉटेलमध्ये इडली तयार करण्याच्या प्रक्रियेमध्ये प्लास्टिकचा वापर केला जात नाही. मात्र छोट्या आणि रस्त्यावर स्वतंत्र विकल्या जाणाऱ्या विक्रेत्यांकडून या प्रक्रियेमध्ये प्लास्टिकचा वापर केला जातो. या प्लास्टिकच्या वापराने नेमकं काय घडतं, याची त्यांना माहिती नाही. मात्र, यापुढे हॉटेल व्यावसायिकांसह विक्रेत्यांनी प्लास्टिकचा वापर टाळावा तसंच लोकांनीही अशी इडली खाऊ नये यासाठी जनजागृती केली जात आहे.
शाळेतल्या पौष्टिक आहारातील पदार्थावरही यापूर्वीच बंदी
कर्नाटक सरकार वेळोवेळी राज्यातील अन्नपदार्थाचं परिक्षण करत असते. यापूर्वी शालेय विद्यार्थ्यांना दिल्या जाणाऱ्या पोषण आहारातील (मध्यान्न भोजन योजना) पदार्थांचं परिक्षण केलं होतं. या मध्यान्न भोजनामध्ये राज्यातील शाळांमध्ये अंडीऐवजी केळं आणि चिक्की दिली जात असे. पण या चिक्कीमध्ये मोठ्या प्रमाणावर कार्बोहायड्रेट्स आणि अनसॅच्यूरेटेड फॅट्स आढळून आले. त्याचबरोबर या चिक्कीचं पॅकेजिंग आणि साठवण्याची पद्धतही योग्य नसल्याचं आढळून आलं. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना पोषण आहार म्हणून हा पदार्थ देण्यावर बंदी घातली गेली.
कर्नाटकातल्या जवळपास 5.5 दशलक्ष विद्यार्थ्यांना या मध्यान्न भोजनाचा लाभ मिळत होता. त्यापैकी 30 टक्के शाळांमध्ये केळं आणि चिक्की असा आहार दिला जायचा.
कृत्रिम रंगाचा वापर केल्यास 7 वर्षे तुरुंगवास आणि 10 लाख रुपये दंड
कर्नाटक सरकारने अन्नसुरक्षा कायदा 2006 अंतर्गत, नागरिकांच्या आरोग्याला धोकादायक ठरणाऱ्या कृत्रिम रंगाच्या वापरावर बंदी घातली आहे. यानुसार, 2024 साली राज्य सरकारने रोडामाईन बी या फूड कलरवर बंदी घातली. ठिकठिकाणी विकल्या जाणाऱ्या गोबी मन्च्युरियन आणि कॉटन कँडीमध्ये या रंगाचा अतिरिक्त वापर करत असल्याचं आढळल्यावर या रंगावर बंदी घातली गेली. तर, जून 2024 मध्ये शाकाहारी आणि मांसाहारी कबाबमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कृत्रिम रंगावरही बंदी घातली आहे.
या आदेशाचं उल्लंघन करणाऱ्यांना सात वर्षाचा तुरुंगवास आणि 10 लाख रुपयाच्या दंडाची शिक्षा निश्चित केली आहे.
दरम्यान, तुम्हीही कोणत्याही हॉटेल वा रस्त्याच्या कडेला मिळणारी इडली खाताना इडली बनवताना कोणती प्रक्रिया वापरली आहे, याची जरूर खातरजमा करुन घ्या.
